آيين نامه ايمني ماشين هاي ليفتراك
شماره131501
10/12/1387
مديرعامل محترم روزنامه رسمي كشور
به پيوست آيين‌نامه ايمني ماشين‌هاي ليفتراك براي درج در روزنامه رسمي كشور ارسال
مي‌گردد خواهشمند است دستورفرماييد نسبت به چاپ آيين‌نامه در ارسال روزنامه چاپ
شده به اين اداره اقدام لازم معمول گردد .
مشاور وزير و مديركل روابط عمومي ـ عليرضا محمدعلي
آيين‌نامه ايمني ماشين‌هاي ليفتراك
هدف :
به منظور تأمين و ارتقاء سطح ايمني و حفاظت نيروي كار و همچنين صيانت نيروي
انـساني و منابع مادي كشـور و ايمـن‌سازي محيط كارگاهـها و پيشگيري از حـوادث منجر
به صدمات جاني و خسارات مالي مقررات اين آئين‌نامه به استناد ماده 85 قانون كار
جمهوري اسلامي ايران تدوين گرديده است .
فصل اول: تعاريف
ليفتراك
ماشيني است داراي يك دكل، شاخك و ملحقات كه با توجه به نوع فعاليت براي حمل و نقل،
جابجائي و انبارنمودن بارها در اشكال و ظرفيت‌هاي مختلف طراحي و ساخته مي‌شود و
متناسب با نوع كار و محيط از سوخت‌هاي فسيلي، گاز يا برق استفاده مي‌كند .
ظرفيت
حداكثر بار مجاز ايمن كه توسط ليفتراك جابه‌جا مي‌شود و بوسيله كارخانه سازنده بر
روي پلاك مشخصات ماشين درج شده است .
ملحقات ليفتراك
كليه تجهيزاتي كه توسط شركت سازنده ليفتراك، مطابق با استانداردهاي لازم براي حمل
و جابجائي بارهاي خاص به دكل يا شاخك ليفتراك اضافه مي‌شود .
تجهيزات كنترلي
تجهيزاتي نظير گيج‌ها، كنترل‌كننده‌ها و نشانگر سرعت كه بوسيله آنها وضعيت و
عملكرد ليفتراك تحت كنترل در مي‌آيد .
فصل دوم: مقررات عمومي
ماده1ـ رانندگان ليفتراك بايد آموزشهاي لازم درخصوص نحوه صحيح كار و عملكرد ايمن
ليفتراك را فراگرفته و همچنين داراي گواهينامه ويژه ليفتراك باشند .
ماده2ـ رانندگان ليفتراك موظفند به هنگام كار از وسايل حفاظت فردي متناسب با نوع
كار استفاده نمايند .
ماده3ـ سوارنمودن و انتقال كارگران و ديگر افراد متفرقه توسط ليفتراك ممنوع است .
ماده4ـ در هنگام رانندگي با ليفتراك استفاده از كمربند ايمني الزامي است .
ماده5 ـ در صورتي كه ليفتراك يا بار آن به هر علت دچار عدم تعادل يا واژگوني گردد،
راننده نبايد تا رفع كامل خطر از داخل كابين خارج شود .
ماده6 ـ چيدمان محصولات و مواد در طول مسير و تقاطع كارگاهها بايد بگونه‌اي باشد
كه راننده از ديد كافي برخوردار گردد .
ماده7ـ محدوده عمليات و تردد ليفتراك در كارگاه بايد به طور واضح و مشخص
علامت‌گذاري گردد .
ماده8 ـ تردد كارگران و افراد متفرقه در محدوده حركت ليفتراك ممنوع است .
ماده9ـ كارفرما مكلف است با ايجاد نقاط و خطوط رنگ‌آميزي شده، محلهاي عبور و مرور
كارگران و افراد متفرقه را مشخص نمايد .
ماده10ـ محدوديت سرعت حركت ليفتراك در تمامي مسيرها بايد مشخص و بر روي تابلوهاي
راهنما و هشداردهنده نمايش داده شود .
ماده11ـ درب‌هاي خروجي، كانال‌ها، موانع، حفاظ‌ها و ستون‌هاي موجود در محوطه
كارگاه كه در مسير تردد ليفتراكها مي‌باشند، بايد بگونه‌اي رنگ‌آميزي شوند كه به
سهولت قابل رويت باشند .
ماده12ـ رنگ بدنه ليفتراك بايد كاملاً مشخص و متمايز از رنگ محيط باشد .
ماده13ـ رانندگان ليفتراك مكلفند ضمن رعايت قوانين و مقررات راهنمايي و رانندگي از
مسيرهاي مشخص شده تردد نمايند .
ماده14ـ توقف ليفتراك در مقابل تاسيسات مربوط به گاز، برق، آتش‌نشاني، پله‌هاي
اضطراري، آسانسور و تجهيزات امدادي ممنوع است .
ماده15ـ حركت ليفتراك فقط در صورتي مجاز است كه شاخكهاي آن در پايين‌ترين حد ممكن
قرار گرفته باشد .
ماده16ـ رانندگان ليفتراك در هنگام رانندگي بايستي از انجام اعمالي نظير خوردن،
آشاميدن، استعمال دخانيات، صحبت با تلفن همراه و استفاده از داروهاي خواب‌آور و
هرگونه شوخي و اعمال غير ايمن كه باعث عدم تمركز مي‌گردد، خودداري نمايند .
ماده17ـ محدوده عمليات ليفتراك بايدكاملاً صاف، مسطح و داراي استحكام كافي و عاري
از هرگونه لغزندگي باشد .
ماده18ـ استفاده از ليفتراك و ملحقات آن براي حمل و جابجائي بار با ظرفيت بيش از
حد مجاز ايمن ممنوع است .
ماده19ـ كارفرما مكلف به استفاده از ليفتراك و ملحقات سالم، ايمن و متناسب با
شرايط محيط كارگاه و نوع بار مي‌باشد .
ماده20ـ در حمل و نقل و جابجائي بارهائي كه راننده از ديد كافي برخوردار نمي‌باشد،
انتخاب روش‌هاي ايمن براي جابجائي بار الزامي است .
ماده21ـ حمل و جابجائي بارهاي با طول زياد و يا داراي نوسان بايد در پائين‌ترين
حدممكن و با رعايت كليه مسائل ايمني صورت پذيرد .
ماده22ـ جابجائي و حمل بار در صورتي كه باعث عدم تعادل بار ليفتراك گردد ممنوع
است .
ماده23ـ سوار نمودن افراد يا اضافه كردن وزنه در عقب ليفتراك براي ايجاد تعادل
ممنوع است .
ماده24ـ ترمز ناگهاني ليفتراك براي تخليه بار اكيداً ممنوع است .
ماده25ـ براي جابجايي بار، نبايد آنرا با شاخك ليفتراك به جلو هل داد .
ماده26ـ استفاده از دو يا چند ليفتراك براي حمل يك بار و يا افزايش ارتفاع عملكرد
ممنوع است .
ماده27ـ راننده ليفتراك بايد درخصوص نحوه استفاده از ملحقات، آموزشهاي لازم را
ديده و مستندات آن در پرونده وي ثبت و نگهداري گردد .
ماده28ـ راننده ليفتراك بايد آگاهي‌هاي لازم درخصوص نوع، حجم، وزن، مركز ثقل و روش
صحيح حمل بار را كسب نموده و از ايمن بودن مسيرهاي تردد اطمينان حاصل نمايد .
ماده29ـ بازديد كليه قسمت‌هاي ليفتراك و ملحقات آن قبل از شروع هر شيفت‌كاري توسط
راننده الزامي است .
ماده30ـ بازرسي فني كليه قسمت‌هاي ليفتراك و ملحقات آن بعد از هرگونه تعميرات و طي
دوره‌هاي زماني مطابق دستورالعمل‌هاي شركت سازنده الزامي بوده و نتايج آن بايد در
پرونده ليفتراك ثبت و نگهداري شود .
ماده31ـ هر ليفتراك بايد داراي يك پرونده كه حاوي دستورالعمل‌هاي شركت سازنده و
همچنين سوابق بازرسي‌هاي فني، تعميرات و روش‌هاي نگهداري است، باشد .
ماده32ـ استفاده از ليفتراك و اجزاء آن بعنوان نردبان و يا جايگاه كار كارگران
اكيداً ممنوع است .
ماده33ـ حمل افراد توسط شاخكهاي ليفتراك يا پالت ممنوع است .
ماده34ـ ليفتراك بايد مجهز به اطاقك ايمن راننده، كمربند ايمني، چراغ هشداردهنده،
آژير، بوق دنده عقب، آينه‌هاي بغل و تجهيزات كنترلي باشد و همچنين براي كار در
تاريكي به چراغهاي مناسب جلو و عقب با نور كافي تجهيز گردد .
ماده35ـ تردد و فعاليت ليفتراكها در نزديكي خطوط برق فشار قوي فقط با رعايت
مقررات مربوط به حريم خطوط انتقال و توزيع نيروي برق مجاز است .
ماده36ـ راننده ليفتراك بايد از رانندگي با دست‌ها و كفش‌هاي خيس، روغني و يا
آغشته به مواد لغزنده خودداري نمايد .
ماده37ـ اعضاي بدن راننده و يا ديگر كارگران تحت هيچ عنوان نبايد در بين قطعات
متحرك ليفتراك قرار گيرد .
فصل سوم: مقررات اختصاصي
ماده38ـ قراردادن شاخكها بر روي زمين، كشيدن ترمز دستي، خاموش نمودن موتور و كليد
قطع كن و خارج كردن كليد از سوئيچ قبل از ترك ليفتراك الزامي است .
ماده39ـ حمل ليفتراك به طبقات بايد توسط بالابر مخصوص حمل بار كه متناسب با وزن و
حجم ليفتراك است صورت‌پذيرد، در اين حالت خاموش‌نمودن موتور، پائين كشيدن شاخكها
و كشيدن ترمزدستي الزامي است .
ماده40ـ براي جابجائي بارهاي ناهمگن مشخص نمودن مركز ثقل الزامي است و بايد اين
مركز ثقل در وسط شاخكها قرار گيرد .
ماده41ـ انجام كليه امور تعميراتي و همچنين جوشكاري بر روي بدنه، شاخكها و ملحقات
ليفتراك به منظور از بين بردن تركها و فرسودگيهاي سطحي ممنوع بوده و درصورت نياز
اين امر فقط با نظارت شركت سازنده مجاز است .
ماده42ـ به منظور جابجايي بارهائي كه از ايستائي كاملي بر روي شاخكهاي ليفتراك
برخوردار نيستند بايد از پالت‌هاي متناسب با نوع، جنس و حجم آن استفاده نمود .
ماده43ـ ايجاد زاويه منفي دكل براي جلوگيري از سقوط بار از روي شاخكهاي ليفتراك
الزامي است .
ماده44ـ قرارگيري نوك شاخكها بر روي زمين براي تخليه بار الزامي است .
ماده45ـ در موقع حركت يا روشن بودن ليفتراك بجز راننده، كسي حق‌حضور بر روي بدنه
يا داخل اطاقك را ندارد .
ماده46ـ حضور، تردد و انجام هرگونه عمليات اجرائي و تعميراتي در زير شاخكها يا
ملحقات ليفتراك ممنوع است .
ماده47ـ در فضاهاي بسته كه فاقد سيستم‌تهويه مناسب است، استفاده از ليفتراك‌هاي با
موتور احتراقي ممنوع بوده و بايد از ليفتراك‌هاي برقي استفاده گردد .
ماده48ـ در زمان تعويض يا شارژ سيلندر گاز ليفتراك و همچنين تعويض و بازديد باطري
ليفتراك برقي كارگران مسئول مربوطه بايد به وسايل حفاظت فردي متناسب با نوع كار
مجهز باشند .
ماده49ـ شارژ باطري ليفتراك‌هاي برقي بايد در حضور مسئول مربوطه انجام گيرد .
ماده50 ـ صـندلي ليفتراك بايد داراي شرايط ارگونومي مناسب بوده و بـه طور پيوسـته
مورد بررسي قرار گرفته و در صورت مشاهده هرگونه عيب و نقـص، تعمير يا تعويض گردد .
ماده51 ـ سقف و بدنه كابين ليفتراك بايد از استحكام كافي برخوردار بوده و با توجه
به نوع كار و شرايط محيطي، ايمني راننده را تامين نمايد .
ماده52 ـ براي حمل پاتيل‌هاي مذاب بايد از ليفتراك‌هايي كه به اين منظور طراحي و
ساخته شده‌اند، استفاده نمود .
ماده53 ـ توقف ليفتراك‌هاي گازي در مجاورت شعله‌هاي باز، راه پله، ورودي زير زمين،
كفشوي فاضلاب، چاله سرويس و كليه اماكني كه احتمال تجمع گازهاي ناشي از نشت گاز
سيلندر ليفتراك را دارند، ممنوع است .
ماده54 ـ شير گاز سيلندر ليفتراك گازي در زمان خاموش بودن بايد بسته باشد .
ماده55 ـ به منظور پيشگيري از خطر انفجار و اشتعال، تعويض كپسول‌هاي گاز بايد
باموتورخاموش و در خارج از محيط سربسته كارگاهي و با نظارت سرپرست كارگاه و
بارعايت كليه مقررات ايمني صورت پذيرد .
ماده56 ـ هنگـام حمل و جابجـائي بارها در سرازيري، راننده ليفتراك فقط مجـاز به
حركت با دنده‌عقب مي‌باشد .
فصل چهارم: ساير مقررات
ماده57 ـ نصب لوح فلزي حاوي مشخصات فني بر روي بدنه ليفتراك الزامي است .
ماده 58 ـ رعايت دستورالعمل‌هاي شركت سازنده براي كليه عمليات بهره‌برداري و
تعميرات ليفتراك الزامي است .
ماده59 ـ بارهايي كه احتمال ريزش، لغزش و يا سُرخوردن آنها وجود دارد، بايد بطور
اطمينان بخشي مهار و سپس حمل گردند .
ماده60 ـ قراردادن بارها بر روي يكديگر و يا داخل قفسه‌ها بايد متناسب با ظرفيت
بار و استقامت آنها باشد .
ماده61 ـ اخذ تائيديه بازرسي فني و ساليانه ليفتراكها از شركت سازنده و يا مراكز
رسمي و معتبر مورد تاييد وزارت كار و امور اجتماعي الزامي است .
ماده62 ـ استفاده از شعله باز براي نشت‌يابي گاز در ليفتراك‌هاي گازي اكيداً ممنوع
است .
ماده63 ـ با عنايت به ماده 88 قانون كار جمهوري اسلامي ايران؛ كليه واردكنندگان،
توليدكنندگان، فروشندگان، عرضه‌كنندگان و بهره‌برداري‌كنندگان از ماشين‌هاي
ليفتراك مكلف به رعايت استاندارد توليد و موارد حفاظتي و ايمني كه در كتابچه
اطلاعات فني لحاظ مي‌شود، مي‌باشند .
ماده64 ـ مسئوليت رعايت مقررات اين آئين‌نامه بر عهده كارفرماي كارگاه بوده و در
صورت وقوع هرگونه حادثه به دليل عدم توجه به كارفرما به الزامات قانوني، مكلف به
جبران كليه خسارات وارده به زيان‌ديدگان مي‌باشد .
اين آيين‌نامه مشتمل بر 4 فصل و 64 ماده به استناد مواد 85 و 91 قانون كار جمهوري
اسلامي ايران در جلسه مورخ 29/8/1387 توسط شورايعالي حفاظت فني تهيه و در تاريخ 13
/11/1387 به تصويب وزير كار و امور اجتماعي رسيده است .