آيين‌نامه ايمني انبارهاي كالا مصوب 1352.6.31 كميسيون كشور مجلسين
فصل اول - تعاريف و طبقه‌بندي انبارها
ماده 1 - انبار كالا به محلي اطلاق مي‌گردد كه يك يا چند نوع كالاي بازرگاني يا
محصولات صنعتي و يا مواد اوليه و يا فرآورده‌هاي دامي و‌كشاورزي در آن جا نگهداري
مي‌شود .
كليه انبارهاي عمومي و انبارهاي اختصاصي واحدهاي صنعتي و بازرگاني و توليدي اعم
از بخش خصوصي و دولتي مشمول مقررات اين آيين‌نامه‌خواهند بود .
مكاني كه داراي شرايط مندرج در اين آيين‌نامه نباشد انبار محسوب نمي‌شود .
ماده 2 - انبارها بر حسب نوع كالايي كه در آنها نگاهداري مي‌شود به چهار طبقه به
شرح زير تقسيم مي‌گردد :
انبارهاي رديف 1 - براي نگاهداري مواد و اجسامي كه نمي‌سوزند مانند آهن آلات
صنعتي و ساختماني - انواع پروفيلهاي فلزي - مس و برنج - حلبي‌و آهن ورق - قطعات
فلزي - ماشين آلات، موتور آلات بدون لاستيك و سوخت، انواع پيچ و مهره و ميخ و
سيمان و امثال آنها .
انبارهاي رديف 2 - براي نگاهداري مواد خشك و ذغالي از قبيل چوب و تخته - انواع
فيبر و سه‌لايي - كاغذ و مقوا - پنبه و پشم - غلات و حبوبات- و ساير فرآورده‌هاي
كشاورزي و پارچه‌هاي نخي و پشمي، فرش، چتايي و كنف - اجناس خرازي و لوازم فلزي و
وسايل الكتريكي و كالاهاي‌مشابهي كه در صندوقهاي چوبي يا كارتن‌هاي مقوايي يا لفاف
بسته‌بندي شده باشند .
انبارهاي رديف 3 - براي نگاهداري مواد شيميايي و دارويي و مايعات قابل اشتعال :
از قبيل نفت و مشتقات آن - الكل - رنگ، اسكاتيف، تربانتين - روغنهاي حيواني و
نباتي و خوراكي و صنعتي - پارافين مايع و جامد - داروهاي‌شيميايي و صنعتي - پيه و
نظاير آن .
انبارهاي رديف 4 - براي نگاهداري مواد لاستيكي و پلاستيكي از قبيل لاستيك رويي و
تويي وسايل نقليه - لاستيك و پلاستيك ورق - اشياء‌ساخته شده از لاستيك - مواد خام
لاستيك و پلاستيك و ظروف پلاستيكي و ساير اشياء ساخته شده از آنها .
تبصره 1 - نگهداري و انبار كردن مواد محترقه و منفجره از قبيل باروت - باروت بي
دود - نيتروگليسرين - ديناميت - فولمينات و امثال آنها كه‌فهرست آن از طرف سازمان
دفاع غير نظامي كشور اعلام خواهد شد در انبارهاي كالا به كلي ممنوع است و براي
مواد منفجره بايد انبارهاي جداگانه با‌رعايت جميع مقررات و شرايط ايمني در خارج از
محدوده شهر و دور از محل مسكوني و تأسيسات احداث شود .
تبصره 2 - شرايط ايمني انبارهاي سوخت به وسيله سازمان دفاع غير نظامي كشور تهيه و
اعلام خواهد شد .
فصل دوم - مقررات عمومي :
ماده 3 - مالكين - موجرين و مستأجرين انبارهاي موجود و قائم‌مقام قانوني آنها
موظفند از تاريخ اجراي اين آيين‌نامه ظرف مدت يك سال وضع‌ساختمان انبارهاي خود را
با توجه به ضوابط مقرر در اين آيين‌نامه و دستورالعملهاي مربوطه تطبيق و تكميل
نمايند و در پايان اين مهلت در صورت‌عدم رعايت مقررات مزبور بر حسب مورد توسط اتاق
اصناف - اتاق بازرگاني - وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاي دولتي مربوط نسبت به جلوگيري
از ادامه‌كار متخلف مادام كه رفع نقص به عمل نيامده است اقدام خواهند نمود .
ماده 4 - شهرداريها موظفند با رعايت ضوابط نقشه جامع در مورد تغيير و تكميل
انبارهاي موجود در جهت تطبيق با مندرجات اين آيين‌نامه‌تسهيلات لازم را فراهم
نمايند .
ماده 5 - صاحب كالا يا نماينده او در موقع تحويل كالا به انبار مكلف است مشخصات
كامل كالاي خود را از نظر آتش‌سوزي - انفجار و حوادث‌مشابه كه ايجاد خسارتهاي مالي
يا صدمات جاني مي‌كنند كتباً به اطلاع مسئول انبار برساند و همچنين مسئول انبار
مكلف است به منظور حصول‌اطمينان كنترل لازم را در موقع تحويل گرفتن كالا معمول
دارد .
تبصره - دستورالعملهاي اجرايي اين ماده به وسيله سازمان دفاع غير نظامي تهيه و
اعلام خواهد شد .
ماده 6 - انبارها بايد در نقاطي احداث شوند كه وسيله نقليه مورد لزوم بتواند به
سهولت به محوطه انبار وارد شود .
ماده 7 - ديوارها و سقف و سرپناه تمام انبارها بدون استثناء بايد از مصالح غير
قابل اشتعال ساخته شود. به كار بردن چوب و تخته و پلاستيك و‌خرپاهاي چوبي و
تخته‌اي در ساختمانها به كلي ممنوع است. اجزاء مقاوم با مصالح غير قابل اشتعال
نظير خرپاها و تيرآهن و يا حمال‌هاي بتون‌آرمه بايد‌به طريقي عايق‌كاري شوند كه در
برابر آتش‌سوزي براي مدت حداقل دو ساعت و ستونها براي مدت سه ساعت مقاومت نمايند .
ماده 8 - موقعيت ساختمانهاي انبار اعم از قسمت باز و سرپوشيده بايد طوري باشد كه
وسايل نقليه موتوري و غير موتوري مورد لزوم بتوانند بدون‌برخورد با مانع تا جلوي
ورودي انبار پيش بروند .
ماده 9 - كف تمام انبارها بايد بتون يا اسفالت يا سنگ‌فرش شود و شيب و آبروي كف
محوطه طوري باشد كه آب در زير كالاها جمع نشود .
ماده 10 - ميزان و مقدار ذخيره آب مورد لزوم آتش‌نشاني و همچنين سيم‌كشي برق - و
تناسب قطر سيمهاي برق يا بار الكتريكي لازم در كليه‌انبارها بر حسب دستورالعملهاي
سازمان دفاع غير نظامي كشور تعيين خواهد شد .
ماده 11 - در داخل انبارها بايد به نسبت وسعت آن بر حسب مورد دستگاههاي هواكش نصب
شود تا هواي انبار مرتباً تعويض گردد .
ماده 12 - محوطه داخل انبارها بايد از پوشال و خاشاك خرده‌چوب و كاغذ و ساير مواد
زائد قابل اشتعال پاك شوند .
ماده 13 - شهرداريها موقع صدور پروانه ساختمان انبارها - وزارت اقتصاد و اتاق
بازرگاني و اتاق اصناف هر محل هنگام صدور پروانه مورد لزوم‌براي انبارهاي كالا
بايد مقررات مندرج در اين آيين‌نامه و دستورالعملهاي سازمان دفاع غير نظامي كشور
را در مورد اجراي اين آيين‌نامه رعايت نمايند .
فصل سوم - مقررات اختصاصي
ماده 14 - انبارهايي كه عرض آنها كمتر از 20 متر است، عرض راهرو و داخل انبار
نبايد كمتر از يك متر و نيم كمتر باشد. انبارهايي كه عرض آنها‌بيشتر از 20 متر
باشد عرض راهرو كمتر از دو متر نخواهد بود و چنان چه انبار به وسايل مكانيكي يا
موتوري حمل و نقل مجهز باشد راهروهاي‌متناسب با عبور وسايل مزبور منظور خواهد
گرديد. راهروي طولي بايد تا انتهاي انبار خالي از كالا بوده و با رنگ سفيد از دو
طرف خط‌كشي و مشخص‌شده باشد .
ماده 15 - انبارها بايد به شرحي كه در مورد هر رديف ذكر خواهد شد وسايل ضروري
آتش‌نشاني داشته باشند .
ماده 16 - كليه كاركنان انبارها بايد تعليمات مربوط به حفاظت و ايمني و طرز كار
با وسايل اوليه آتش‌نشاني را فرا گيرند، سازمان دفاع غير نظامي‌مكلف است ترتيب
آموزش كاركنان انبارها را بدهد .
ماده 17 - نكات زير بايد در مورد انبارهاي كالا رعايت گردد :
الف - انبار كالا بايد در نقاطي احداث شود كه در معرض خطر سيل يا جذر و مد دريا و
كانونهاي خطر حريق نباشد .
ب - انبارها با توجه به امكانات محل مجهز به وسايل ارتباطي كافي باشند. مقامات
مربوط هم بايد در برقراري وسايل ارتباطي انبارها تسريع نموده‌و تسهيلات لازم را
فراهم آورند .
ج - وسايل موتوري مخصوص رفت و آمد در داخل انبارها بايد هر كدام مجهز به يك دستگاه
كپسول آتش‌نشاني نوع مناسب باشد .
د - كپسول‌هاي آتش‌نشاني بايد در نقاطي قرار داده شوند كه از حرارت و نور آفتاب و
برف و باران مصون باشند .
ه - در هر انبار بايد حداقل يك دستگاه جعبه كمكهاي اوليه بهداشتي تعبيه و براي
مواقع ضروري آماده و نگاهداري شود .
و - شماره تلفنهاي آتش‌نشاني و مقامات انتظامي محل و بيمارستان‌هاي سوانح با خط
درشت و خوانا در كنار كليه تلفنهاي داخل انبار نصب گردد .
ز - در اطراف باراندازها و انبارها بايد روشنايي مناسبي پيش‌بيني شود .
ماده 18 - بين سقف انبار و مرتفع‌ترين نقطه كالاي چيده شده فاصله به شرح زير بايد
موجود باشد. اگر ارتفاع كالاي چيده شده 4.5 متر بيشتر باشد‌فاصله تا سقف يك متر و
نيم، اگر ارتفاع كالاي چيده شده بين 2.60 تا 4.50 متر باشد فاصله تا سقف يك متر،
اگر ارتفاع كالاي چيده شده كمتر از 2.60متر باشد فاصله تا سقف 40 سانتيمتر خواهد
بود .
ماده 19 - در انبارهايي كه عرض آن كمتر از 35 متر باشد حداكثر سطح اشغال شده هر
قسمت (پارتي) كالا 250 متر مربع و فاصله آن با قسمت ديگر‌يك متر و چنان چه عرض
انبار 35 متر و بيشتر باشد حداكثر سطح اشغال شده هر قسمت كالا 1000 متر مربع و
فاصله آن با قسمت ديگر حداقل 2 متر‌خواهد بود .
ماده 20 - فاصله بين كالا تا ديوار انبار حداقل 60 سانتيمتر خواهد بود مگر در
مواردي كه به علت وضع مخصوص بسته‌بندي كالا رعايت فاصله‌مزبور مقدور نباشد .
ماده 21 - آتش زدن چوب و تخته و كاغذهاي باطله و نظاير آن در داخل انبارها مطلقاً
ممنوع است و در صورت لزوم براي انجام اين كار بايد با نظر‌سازمان دفاع غير نظامي
كشور از كوره‌هاي مخصوص استفاده شود .
ماده 22 - همه روزه مقارن با تعطيل انبار بايد تمام محوطه انبارها از نظر ايمني
به وسيله مسئول انبار دقيقاً بازديد و نتيجه در دفتر مخصوص ثبت‌شود .
ماده 23 - استعمال دخانيات در محوطه داخل و خارج انبار مطلقاً ممنوع و به تعداد
كافي علايم استعمال دخانيات ممنوع است بايد نصب شود .
ماده 24 - در صورتي كه كف انبار فاقد شيب و آبرو باشد بايد كالا حداقل 5 سانتيمتر
با سطح زمين فاصله داشته باشد .
ماده 25 - فاصله بين انبارهاي محصور و مسقف با ديوارهاي مجاور از هر چهار طرف
نبايد از شش متر كمتر باشد و اين فاصله بايد از هر نوع كالا‌خالي نگهداري شود به
نحوي كه اتومبيلهاي آتش‌نشاني بتوانند هر انبار را به سهولت دور بزنند .
فصل چهارم - مقررات اختصاصي انبارهاي رديف 1 و 2
ماده 26 - در موقع چيدن آهن آلات در انبارهاي رديف 1 بايد دقت و مراقبت كامل به
عمل آيد كه به هيچ وجه خطر غلطيدن و افتادن قطعات در بين‌نباشد و به نسبت هر صد
متر مربع از يك دستگاه كپسول آب و گاز ده ليتري جهت آتشهاي خشك و جهت هر تابلوي
برق يك دستگاه كپسول گاز‌انيدريدكربنيك 6 كيلويي براي خاموش كردن آتش ناشي از برق
نصب گردد .
ماده 27 - انبارهاي رديف 2 علاوه بر رعايت مقررات عمومي انبارها بايد مجهز به
لوله‌كشي آب به قطر يك و نيم اينچ (3.64 سانتيمتر) با فشار‌كافي و شير اصلي و
قرقره و شيلنگ مخصوص آتش‌نشاني با جعبه قرقره و لوله از نوع برزنتي تولاستيكي
باشند .
ماده 28 - سازمانها و شركتهاي آب در تهران و شهرستانها و همچنين شهرداريها در
نقاطي كه امر آبرساني به عهده شهرداري است موظفند به‌درخواست انشعاب آب مورد نياز
انبارهاي كالا اعم از انبارهاي موجود يا انبارهايي كه بعداً داير مي‌شود خارج از
نوبت رسيدگي نموده براي برقراري‌انشعاب آنها حداكثر تسهيلات ممكنه را فراهم سازند .
ماده 29 - لوله‌ها و قرقره‌هاي آتش‌نشاني بايد حتي‌المقدور در كنار درها يا نقاطي
نصب شوند كه در صورت بروز حريق در دسترس باشد و به طور‌كلي از قرار دادن عدلها و
صندوقهاي كالا در جلو و جوار شيرهاي اصلي خودداري شود .
ماده 30 - نصب دستگاههاي اعلام خبر و اطفاء حريق در انبارهاي كالا اجباري است .
ماده 31 - كالاهاي انبارهاي رديف 1 را مي‌توان با رعايت مقررات مربوط به كالاهاي
مزبور در رديف 2 نيز نگاهداري نمود .
ماده 32 - در اين قبيل انبارها به نسبت هر صد متر مربع بايد از دو دستگاه كپسول
آب و گاز ده ليتري استفاده شود و همچنين انبار بايد مجهز به‌شيلنگ آتش‌نشاني با
قطر يك و نيم اينچ (3.64 سانتيمتر و به طول 20 متر (با فشار كافي) و سر لوله و
قرقره و شيلنگ مخصوص آتش‌نشاني باشد .
ماده 33 - در مورد انبارهاي مخصوص پنبه و يا قسمتي از انبارهاي مواد خشك و مواد
ذغالي كه براي نگاهداري عدلهاي پنبه اختصاص داده‌مي‌شود علاوه بر اجراي تمام مواد
اين فصل مقررات زير نيز بايد مراعات شود .
الف - نگهداري عدلهاي پنبه در انبارهاي محصور و مسقف .
ب - تعبيه دريچه هواكش مناسب در بالاي هر پارتي كالا كه از 30 متر مربع تجاوز
نخواهد كرد در سقف انبار به منظور خروج دود در صورت بروز‌حريق .
ج - نصب شيشه‌هاي مات يا رنگ‌زده در دريچه‌هاي نورگير انبار .
د - نصب تور سيمي در جلوي تمام پنجره‌ها مخصوصاً آنهايي كه به خارج از انبار باز
مي‌شوند .
ه - جمع‌آوري هر نوع پوشال و كاغذ و خرده‌چوب و غيره از كف انبار و از زير و اطراف
عدلهاي پنبه .
فصل پنجم - مقررات اختصاصي انبارهاي رديف 3 و 4
ماده 34 - در انبارهاي رديف 3 نگهداري ساير كالاها ممنوع است .
اجناسي كه در اين انبارها نگاهداري مي‌شود بايد طبقه‌بندي شده و هر قسمت از انبار
براي يك نوع كالا اختصاص داده شود .
ماده 35 - وسعت انبارهاي محصور و مسقف مايعات قابل اشتعال در نقاطي كه داراي
وسايل آتش‌نشاني مجهز باشد از يكصد متر مربع و در‌مناطقي كه فاقد وسايل آتش‌نشاني
مجهز است از سي متر مربع نبايد تجاوز نمايد .
ماده 36 - نگاهداري انواع مواد قابل اشتعال در ظروف سرباز يا قوطي و بشكه‌هاي
نشتي ممنوع است .
ماده 37 - براي نگاهداري شيشه‌ها و قوطيها و ظروف محتوي مواد روغني و مايعات قابل
اشتعال بايد قفسه‌بندي فلزي مناسب فراهم گردد كه از‌وارد آمدن فشار و شكستن آنها
جلوگيري شود .
ماده 38 - ساختمان كف انبارهاي دارو و مايعات قابل اشتعال بايد منحصراً سيماني
باشد و مرتباً شستشو گردد تا از آلوده شدن به مواد چربي و‌داروهاي مختلف جلوگيري
شود .
ماده 39 - انبارهاي رديف 3 به نسبت هر صد متر مربع بايد مجهز به دو دستگاه كپسول
پودر گاز 12 كيلويي و يك دستگاه كپسول پودر و گاز 50كيلويي باشد و همچنين به نسبت
حجم انبارها تعدادي سطل مخصوص آتش‌نشاني درباز محتوي ماسه خشك الك شده در محلهاي
مناسب گذاشته‌شود .
ماده 40 - شيرها و شيلنگهاي آتش‌نشاني در انبار مايعات قابل اشتعال بايد در خارج
انبار قرار داشته و موارد استفاده از آنها به كليه كاركنان انبار از‌طرف سازمان
دفاع غير نظامي محل آموزش داده شود .
نوع و اندازه سرقفلهاي آتش‌نشاني هر انبار بايد منطبق با نوع و اندازه سرقفلهاي
آتش‌نشاني شهرداري محل انتخاب شود .
ماده 41 - براي نگاهداري اشياء لاستيكي و پلاستيكي بايد از انبارهاي محصور و مسقف
استفاده شود .
ماده 42 - كليه مواد پلاستيكي و به شرح رديف 4 از ماده 2 بايد از ساير انواع كالا
مجزا و در انبارهاي مخصوص نگاهداري شود و نگاهداري‌كالاهاي رديف 2 و 3 در انبارهاي
رديف 4 ممنوع است ولي كالاهاي رديف يك را مي‌توان با رعايت مقررات مربوط به
نگهداري آنها در انبارهاي رديف‌چهار نگاهداري نمود .
ماده 43 - فشار آب لوله‌هاي آب در انبارها نبايد از شش اتمسفر كمتر باشد و در
صورتي كه فشار معمولي آب از اين مقدار كمتر باشد بايد با نصب و‌استفاده از موتور
پمپ يا الكتروپمپ فشار آب را تا حد لازم بالا برد .
ماده 44 - طول و عرض انبارهاي رديف 4 نبايد از حدود 20 x 60 تجاوز نمايد .
ماده 45 - در كنار و خارج هر يك از درهاي ورودي انبارهاي رديف 4 بايد شير اصلي آب
و جعبه لوله مخصوص آتش‌نشاني با حداقل سي متر لوله‌برزنتي داخل لاستيكي و سر لوله
كف‌ساز و دستگاه مربوطه حداقل صد ليتر داروي مولد كف موجود باشد كه در صورت بروز
آتش‌سوزي بتوان به‌سهولت از آنها استفاده نمود .
ماده 46 - در داخل انبارهاي رديف 2 و 3 و 4 بايد به نسبت وسعت آن دستگاههاي هواكش
نصب شود كه هواي انبار مرتباً تعويض گردد .
ماده 47 - انبارهاي رديف 4 بايد به نسبت هر صد متر مربع به دو دستگاه كپسول پودر
گاز 12 كيلويي مجهز باشند و چنان چه وسعت انبار بيش از‌يكصد متر باشد علاوه بر
كپسول‌هاي مذكور وجود يك دستگاه كپسول پودر گاز 50 كيلويي الزامي است .
ماده 48 - در مورد انبارهاي رديف 3 اجزاي ساختمان (ديوارها - سقف - ستون و غيره )
بايد طوري محاسبه شوند كه در برابر انفجار داخلي كه‌فشار يكنواخت در تمام جهات
وارد مي‌نمايد مقاومت نمايند و يا اين كه سطح در و پنجره به اندازه كافي منظور و
طوري تعبيه گردد كه بلافاصله پس از‌انفجار به خارج پرتاب و موجب كاهش فشار وارده
به اجزاء ساختمان شوند .
ماده 49 - بازديد ايمني از انبارهاي كالا و نظارت در اجراي دستورالعملهاي صادره
از وظايف سازمان دفاع غير نظامي كشور مي‌باشد و سازمانهاي‌ذيربط - شهرداريها -
بيمه مركزي ايران - اتاقهاي اصناف و بازرگاني و صنايع و معادن ايران مكلفند براي
انجام آن به تعداد مورد لزوم و در حدود‌امكانات مؤسسات مربوط كارشناس و نماينده در
اختيار آن سازمان بگذارند .
آيين‌نامه فوق مشتمل بر چهل و نه ماده و سه تبصره به استناد ماده 4 قانون اصلاح
قانون سازمان دفاع غير نظامي كشور پس از تصويب كميسيون كشور‌مجلس سنا در تاريخ روز
سه‌شنبه 1352.6.13 در جلسه روز شنبه سي و يكم شهريور ماه يك هزار و سيصد و پنجاه و
دو به تصويب كميسيون كشور‌مجلس شوراي ملي رسيده است .
رييس مجلس شوراي ملي - عبدالله رياضي